Dersin Dili:
İngilizce
Dersin Amacı:
Dersin amacı Türk mitolojisiyle ilgili temel konu ve kavramları sistemli biçimde işlemek; diğer kültür ve medeniyet öğeleriyle bağlarının nasıl kurulabileceğini ortaya koymak; Türk düşünce yapısının geleneksel özelliklerini mitoloji üzerinden anlamaya çalışmak ve günümüzde yaşanan sosyo-kültürel süreçlerle ilintilerini belirlemektir.
Dersin İçeriği:
Ders kapsamında, mitolojinin belirleyici özellikleri, önemli mitoloji kuramları ve inceleme yöntemleri ele alınacak; Türk mitolojisi kavramının sınırları, kaynakları, incelenme tarihi gözden geçirilecek; kozmogoni, etnogoni, zaman, mekân, toplum, tanrı, koruyucu ruhlar vb. gibi temel konu ve kavramlar özgün kaynaklar temelinde incelenecektir. Geleneksel Türk kültürünün düşünce kalıpları, inanç yapısı, keza Türk mitolojisinin değişik tarihsel dönemlerde ve değişik coğrafyalarda yaşamış olduğu değişim ve evrim süreçleri, diğer inanç sistemleriyle ilişkileri, sanatsal, ekonomik, toplumsal ve siyasal süreçlerdeki rolü ele alınarak, Türk uygarlığının oluşumundaki katkıları değerlendirilecektir.
Dersin Öğretim Yöntemleri:
1: Anlatım, 2: Tartışma, 3: Soru-Yanıt
Dersin Ölçme Yöntemleri:
A: Sınav , B: Deney C: Ödev
Dikey Sekmeler
Dersin Öğrenme Çıktıları
| Dersin Öğrenme Çıktıları | Program Çıktıları | Öğretim Yöntemleri | Ölçme Yöntemleri |
| 1) Mitoloji kavaramı ve önemli kuramlarla ilgili bilgiler verilir. | 1,2,3,5,7 | 1,2,3 | A,C |
| 2) Mitolojinin diğer kültür öğeleriyle ilintileri incelenir. | 1,2,3,5,7 | 1,2,3 | A,C |
| 3) Mitolojinin günlük yaşam kültürüyle ilişkileri irdelenir. | 1,2,3,5,7 | 1,2,3 | A,C |
| 4) Mitolojik düşüncenin özellikleri belirlenir. | 1,2,3,5,7 | 1,2,3 | A,C |
| 5) Yaratılış mitleri, etnogoni ve eskatoloji konuları incelenir. | 1,2,3,5,7 | 1,2,3 | A,C |
Dersin Akışı
| Hafta | Konular | Ön Hazırlık |
| 1 | Mitoloji ile diğer kültürel etkinlik alanları - dil, sanat, inançlar, din, bilim vb arasında ilişkiler. Arkaik toplumlarda mitolojinin işlevleri ve yapısı. Modern kültür çerçevesinde mitolojinin rolü ve anlamı. Ulusal kültürlerin oluşumunda ve yapısında mitolojinin rolü | |
| 2 | Mitoloji incelemelerinin tarihi. Mitoloji kuramları ve inceleme yöntemleri; evrimcilik, işlevselcilik, yapısalcılık vb. gibi başlıca kuramların katkıları. Mit, mitos, tören, kült gibi temel kavramlar. | |
| 3 | Türk mitolojisinin genel tanımı. İnceleme tarihi; başlıca araştırmacılar ve görüşler. Mevcut araştırmalarda ‘Türk mitolojisi’ başlığı altında tanımlanan konular; araştırmaların değerlendirilmesi. Türk mitolojisinin kaynakları; kaynakların sınıflandırılması ve değerlendirilmesi. Mevcut araştırmalara göre ‘Türk mitolojisi’ kavramının sınırları ve içeriği. | |
| 4 | Türk mitolojisinin verimli biçimde incelenebilmesi için izlenmesi gereken yollar. Türk dünyasında alan çalışmalarının önemi. Arşiv ve müzelerdeki birikimlerin önemi. Türk mitolojisinin eskiliği; milattan önceki ve hemen sonraki dönemlere ait yazılı kaynaklara ve arkeoloji kazılarda elde edilen bulgulara göre Türk mitolojisinin bilinen ilk evrelerinin değerlendirilmesi. Türk mitolojisinin bütünlüğü; Türk mitolojisi değişik coğrafyalara ve boy yapılanmalarına göre parçalı olarak değerlendirilemez; Türk Dünyası çerçevesinde ve tarihin her aşamasında bir bütündür. | |
| 5 | Türk mitolojisinin temel konuları 1. Yaratılış mitleri. Evrenin yaratılışı (kozmogoni) ve yapısı (kozmoloji). Göktanrıcı görüşlere göre evrenin yapısı. Şaman öğretisine göre evrenin yapısı. Üçlü (yeraltı-yeryüzü-gökyüzü) dünya tasarımı. Yeraltı dünyanın yapısı ve sakinleri. Gökyüzünün yapısı ve sakinleri. Yeryüzünün yapısı/biçimi ve coğrafi yönlerin mitolojik anlamları. | |
| 6 | Türk mitolojisinin temel konuları 2. İlk insan; insanların/toplumun yaratılışı ve yapılanması. İnsanın evrendeki konumu. Türk toplumunun mitolojik tarihi; atalar ve dünyaya çıkış: Ergenekon destanı. Kimlik kavramının oluşumu: ‘biz’ ve ‘ötekiler’ karşıtlığının mitolojik kökenleri ve içeriği. | |
| 7 | Türk mitolojisinin temel konuları 3. Takvim kavramının oluşumu. Takvimin temel evreleri, mevsimler. Yaz/Kış karşıtlığı. Mevsimsel törenler ve anlamları. Nevruz/Ergenekon bayramının mitolojik kökenleri, süresi ve yapısı. 12 hayvanlı Türk takvimi. | |
| 8 | Türk mitolojisinin temel kavramları 1: Toplumsal yaşamın zaman/mekân ekseni. Mekân kavramının oluşumu. Mekân mitolojisi. Evrenin mekân boyutu; mitolojide mekânın niteliksel açıdan değerlendirilmesi. Kutsallık kavramı ve kutsal mekânlar. Dünyanın merkezi. Toplumsal mekânın merkez ve kenar bölgeleri. Sınır kavramı ve sınır ötesinin mitolojik anlamı. | |
| 9 | Türk mitolojisinin temel kavramları 2: Zaman kavramı. Yaratılış zamanı ve bu zamana atfedilen kutsallık. Zamanın niteliksel boyutu: kutsal ve ‘kötü/tehlikeli’ zaman dilimleri; bu zaman dilimlerinin içeriği. Mevsim törenlerinin ‘kutsal/kötü’ karşıtlığıyla ilintileri. Ahır zaman (dünyanın sonu) kavramı ve Türk eskatolojisinin temel özellikleri. | |
| 10 | Türk mitolojisinin temel kavramları 3: İnsan ömrünün mitolojisi. İnsan organları (el, ayak, baş, ciğer, kalp, kan, saç) ile ilgili mitolojik görüşler. Doğuştan ölüme kadar yaşam evreleri ve bunlarla ilgili törenler; ölüm ve ölümden sonraki dönem. Ölüm ve ölülerle ilgili görüşler, defin törenleri. Atalar kültü. | |
| 11 | Türk mitolojisinin temel kavramları 4: Tanrı kavramı. Türk mitolojisinde ‘tek tanrılık’ ve ‘çok tanrılık’ tartışmaları. Çoktanrıcılık olarak değerlendirilen özelliklerle ilgili tarihsel bağlamda açıklamalar. Gök Tanrı kavramı. Göktanrıcılığın temel öğeleri ve Türk kültür tarihindeki yansımaları. Göktanrıcılık-Şamanizm ilişkileri. Türk tarihinde Göktanrıcılık ile diğer dinlerin (Budizm, Zerdüştilik, Hıristiyanlık, İslam, Musevilik, Maniheizm) ilişkileri. | |
| 12 | Umay Ana kültü. Türk mitolojisinde kadın karakterler. Türk toplumunda kadının statüsü ve evrensel düzen bağlamında Umay Ana’nın işlevleri. Diğer kadın karakterler. Ana toprak, Anavatan, Anayurt kavramları. | |
| 13 | Türk mitolojisinde koruyucu ruhlar (iyeler/eyeler), melekler, cinler ve şeytan kavramları. Al karısı/Albastı, at perisi/cini, yaban adamı, ceztırnak (bakır tırnaklı kötü ruh), ervahlar vb. | |
| 14 | Gökyüzü, gezegenler ve yıldızlarla ilgili mitolojik görüşler. Gökyüzünün katları ve gökyüzü ‘haritası’. Kutup yıldızı, güneş, ay. Göğün direği. Gökyüzünün sakinleri ve efendileri. İlgili mitler ve destanlar. Şamanlara göre göklerin yapısı ve sakinleri. |
Kaynaklar
Kuram
- Campbell, Joseph, (1992) İlkel Mitoloji, İmge Yayınevi, İstanbul
- Eliade, M. (1994) Ebedi Dönüş Mitosu, İmge Yayınevi, İstanbul
- Levi-Strauss, C. (2002) Yaban Düşünce, Yapı Kredi Yayınevi, İstanbul
Metinler
- Arat, Reşid Rahmeti, (1987) Oğuzname, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara
- Ergin, Muharrem (Haz.), Ebülgazi Bahadır Han, Şecere-i Terakime (Türklerin Soy Kütüğü), Tercüman Yayınları, İstanbul.
- Ergin, Muharrem, (2000) Orkun Abideleri, Boğaziçi Yayınevi, İstanbul
- Gökyay, Orhan Şaik (2008) Dedem Korkut Kitabı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul
- İnan, Abdulkadir, (1991) Manas, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara.
- Kaplan, M., Akalın, M., Bali, M. (Haz.) (1973) Köroğlu Destanı, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Ankara
- Taşağıl, Ahmet, (1995) Göktürkler, 1. Cilt, TTK Yayınları, Ankara.
- Togan, Zeki Velidi, V. (1982) Oğuz Destanı, Enderun Kitabevi, İstanbul
İncelemeler
- Ekici, Metin (2004) Türk Dünyasında Köroğlu (İlk Kol), Akçağ Yayınları, Ankara
- Esin, Emel, (2001) Türk Kozmolojisine Giriş, Kabalcı Yayınevi, İstanbul
- Gumilyev, Lev, (2006) Eski Türkler (‘Türklerin Dini’ bölümü), Selenge Yayınları, İstanbul
- İnan, Abdulkadir, (1991) Makaleler ve İncelemeler, 2 Cilt, TTK Yayınları, Ankara
- Ögel, Bahaeddin, (1993) Türk Mitolojisi, 1. Cilt, TTK Yayınları, Ankara
- Ögel, Bahaeddin, (1995) Türk Mitolojisi, 2. Cilt, TTK Yayınları, Ankara
- Roux, Jean-Paul, (2007), Türklerin ve Moğolların Eski Dini, Kabalcı Yay. İstanbul.
- Roux J.-P. Eski Türk Mitolojisi, BilgeSu Yayınları, 2011
- Sakaoğlu, Saim, Duymaz, Ali (Haz.) (2002) İslamiyet Öncesi Türk Destanları, Ötüken Neşriyat, İStanbul
- Tanyu, Hikmet, (1980) İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara.
- Taş, İsmail, (2002) Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji, Kömen Yayınları, Konya
- Altheim, Franz, (1998) Asya’nın Avrupa’ya Öğrettiği, Özne Yayınları, İstanbul
- De Boor, Helmut, (1981) Tarihte, Efsanede ve Kahramanlık Destanlarında Attila, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara
Materyal Paylaşımı
Syllabus'ta belirtilen kitaplar ve incelemeler üniversitenin kitapçısında ve diğer kitapçılarda bulunabilir. Gerekli durumlarda okumaların fotokopileri paylaşılmaktadır.
Değerlendirme Sistemi
Değerlendirme Sistemi:
%30 Ara Sınavı
%10 Araştırma Projesi
%50 Final Sınavı
%10 Derse Katılım
Dersin Program Çıktılarına Katkısı
| No | Öğrenme Çıktıları | Katkı Düzeyi | |||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |||
| 1 | Antropoloji disiplininin temel kuram ve kavramlarını, tarihi süreçte insanın fiziksel ve kültürel gelişimini, ortaya koyduğu kültür unsurlarını ve buna bağlı arkeolojik yaklaşımları özümser, | X | |||||
| 2 | Antropolojik perspektifle güncel olayları analiz edebilme, eleştirel ve analitik düşünme becerisi edinir, | X | |||||
| 3 | Etkin iletişim kurma ve bilgilerini sözlü - yazılı ifadeyle aktarabilme becerisi gelişir, | X | |||||
| 4 | Mesleki ve sosyal etik, sorumluluk bilinci kazanır, | X | |||||
| 5 | Kültür olgusunun ayrıntılarını ve dinamiklerini inceleyerek; Türk kültürünün ve dünya kültürlerinin özelliklerini, coğrafi koşullarını, tarihsel süreçlerini ve değişim dinamiklerini algılayarak yorumlayabilme becerisi edinir, | X | |||||
| 6 | Ülke ve dünya sorunlarını algılayabilmenin ötesinde; toplumsal duyarlılık bilinci ile mesleki ve kişisel gelişimini sürdürür, | X | |||||
| 7 | Yaşam boyu eğitim anlayışı içinde disiplin dışından gelen bilgi kaynaklarından yararlanabilme bilinci ve bunu gerçekleştirebilme becerisi edinir, | X | |||||
| 8 | Antropolojik araştırmaya uygun konu belirleyebilir ve alan araştırması için gerekli yöntem, teknik ve kültürel donanımı edinir, | X | |||||
| 9 | Bireysel ve takım çalışmalarında görev alabilme, bilimsel sorumlulukla olayları sorgulama, araştırma yetisi gelişir. | X | |||||
ECTS
| Etkinlik | SAYISI |
Süresi (Saat) |
Toplam İş Yükü (Saat) |
| Ders Süresi (Sınav haftası dahildir) | 14 | 3 | 42 |
| Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi(Ön çalışma, pekiştirme) | 14 | 1 | 14 |
| Ara Sınav | 1 | 21 | 21 |
| Kısa Sınav | - | - | - |
| Ödev | 4 | 5 | 20 |
| Final | 1 | 30 | 30 |
| Toplam İş Yükü | 127 | ||
| Toplam İş Yükü / 25 (s) | 5.08 | ||
| Dersin AKTS Kredisi | 5 |